Saai, niet meer van deze tijd, actieloos, te hoge productiekosten voor een te karig resultaat, de criticasters zijn de jongste jaren niet mals voor de Tour de France die desalniettemin aan haar 103de editie bezig is. In den beginne als krantenfeuilleton, later en tot op heden ook te volgen op de radio, maar vooral naam gemaakt als populaire natuurdocuserie op televisie.

Hoor ik dat de Tour haar beste tijd heeft gekend. Nee, er kunnen best nog wat jaren bij, vindt Matthijs van Nieuwkerk. Verpletterd tussen deze twee kampen trachtte ik gisteren tijdens de vijftiende aflevering van dit seizoen het succes en de controverse van de Tour te achterhalen.

Een door de zon hels verlicht landschap, kronkelende rivieren, wegen die ons herinneren aan de oneindigheid van de wereld, een slecht op elkaar gemikt hoopje bakstenen (château schijnt de Franse benaming), dichte wouden die sagen verstoppen, kleine dorpjes die zich een halve dag hechten aan het vergeten omliggende bestaan, de Tour de France weet met kleine dingen een verrassende veelheid aan indrukken op te wekken.

Is het de eigenlijke eenvoud die velen afschrikt? Confronteert een gebrek aan prikkels de contemporaine mens te hard met zichzelf? De Tour schijnt vooral een al ouder kijkpubliek te boeien. Aan de oppervlakte mag de Tour dan wel een banale natuurdocumentaire zijn, wie zich inspant vaker dan incidenteel te kijken zal zich zo langzaam dat het onopgemerkt gebeurt onderwerpen aan de magie van de Tour. Al moet ieder voor zich vertalen hoe dit wonderspel eruitziet. De beelden mogen dan heel concreet zijn, één waarheid is er niet.

Door halsstarrig weigeren te morrelen aan het concept – drie weken lang live in de huiskamer zomerbeelden uit Frankrijk droppen – klagen de makers ook de overheersende denkpatronen aan. De Tour kan mits een kleine aanpassing her en der gemakkelijk onderdeel vormen van de hypecultuur. Wat doet ze? Ze blijft de traditie, haar ideeëngoed en klassieke stijl trouw. Met alleen wat natuur weten de Tourmakers een publiek aan zich te binden dat benieuwd naar alles wat nog volgt blijft kijken. Het zijn drie weken in een jaar onderbroken door 49 andere.

Als een natuurdocumentaire, als een aanklacht van de hedendaagse levensattitude, hoe valt de Tour nog te omschrijven? Als een spel der verwachtingen. Beloven de landschappen grillig en onherbergzaam te worden, is het gevoel naderhand niet zelden onbevredigend. Alleen weiden en graanvelden? De dag vliegt zo voorbij. Zelfs de meest ervaren Tourkijker blijft in deze val trappen.

Is het een statement van de makers om de landschappen niet sneller te laten voorbijglijden? In plaats van dagelijks drie, vier uur te vullen het te beperken tot een uurtje natuurschoonactie? Hen kennende wel. Ze weten door niet tot nauwelijks toe te geven aan de televisiecultuur van het moment deze te overstijgen en relevanter dan ooit te zijn. En dat – ik kan het niet genoeg herhalen – met alleen wat uithoekjes van Frankrijk die geen enkele landkaart toont.

De passerende Tourcamera’s zijn voor bepaalde regio’s zelfs zo’n eer dat het voor mensen reden is op straat te komen. Zo zie je maar dat ondanks dit en ondanks dat de Tour ook zonder gekke verhaallijnen leeft. Het gebeurt dat mannen uitgedost in een felgele trui denken dat ze heel hard hun best moeten doen in beeld te komen en een berg beginnen op te lopen, gisteren waren er geen van deze misverstanden. Is het sensatie? De makers hebben er bewust voor gekozen om de natuur en de mens zijn vrije gang te laten gaan, niet in te grijpen om de authenticiteit van de Tour te vrijwaren hetgeen zich uit in een origineel en spontaan stukje televisie.

Passen ze dan werkelijk geen ingrepen van buitenaf toe? Een belangrijke rol is weggelegd voor de voice-overs die het geheel aan elkaar praten in een stijl die deskundig klinkt.

Is dit allemaal wat te passief? De actieve fietser kan zich laten inspireren door wat hij ziet. De meeste van de getoonde wegen zijn goed berijdbaar per fiets (zo verzekerden de makers mij). Kijk, zo heeft echt iedereen er wat aan.

De Tour de France, nog tot en met zondag 24 juli ‘s namiddag op elk zichzelf respecterend tv-kanaal: 5 sterren

Matthias Vangenechten
Laatste berichten van Matthias Vangenechten (alles zien)