´En als je het over afspraken hebt, dan kom je daar niet onderuit bij de profstayers…
…maar van enige onregelmatigheden is nog niet veel gebleken in deze koers, moet ik u zeggen… ‘
Toen Mart Smeets vijfendertig jaar geleden verslag deed van het WK stayeren vanaf de wielerbaan in Leicester was dat met een vilein mengsel van scepsis en onverschilligheid. Wat ooit als het koningsnummer van de piste gold, leek in 1982 al hard op weg naar een plekje in de Encyclopedia Obscura van de wielersport. De jaarlijkse strijd om de wereldtitel – voor het eerst verreden in 1895 – werd na 1994 niet langer georganiseerd. Het hele idee van fietsen-achter-motorfietsen was van de baan.
Althans, zo leek het.
Want ze zijn er nog altijd, de renners die op een fiets met een veel te groot verzet en een veel te klein voorwiel aan de rol gaan achter een Honda motorfiets. Mannen uit de omgeving Alkmaar, Zaandam en Hoorn, afkomstig van wielerclubs als Westfrisia, DTS en Alcmaria Victrix. Begin jaren ’80 was dat René Kos achter Bruno Walrave, de twee die op het zwart-witplaatje staan. Kos, Pronk, Groen, Havik, Stam, het zijn namen die de afgelopen vijftig jaar telkens weer opduiken in berichten over de piste en de grote motoren. Noord-Hollandse namen. Zonen, neefjes, vaders en ooms die afwisselend eerst op de fiets en vervolgens op de motor zitten en hun materiaal en ervaringen telkens weer aan elkaar doorgeven. Reinier Honig (Heemskerk, 1983) is één van hen. Er ingerold zoals alle anderen, en tegenwoordig pleitbezorger van deze bescheiden sport. Vanavond rijdt hij het EK in Berlijn nadat hij het benodigde geld voor reis en verblijf op een opmerkelijke manier bijelkaar kreeg.
Handelsmotoren uit Stuttgart
‘Ik ging toen ik klein was al bij het stayeren in Alkmaar kijken, naar mijn neef Michiel Honig. Ik weet het moment nog dat-ie aan me vroeg of ik zijn stayersfiets soms wilde hebben, anders zou hij ‘m hebben weggegooid. Die fiets is al veertig jaar oud, sommigen zeggen dat het frame nog van de oude Matthé Pronk sr is geweest. Ik rij er misschien 15x per jaar mee.’
Op de houten latten van het Sportpaleis Alkmaar rijden nu nog een stuk of tien koppels met enige regelmaat wedstrijdjes tegen elkaar, tijdens de Stayerscup of de Wieler 3daagse. Eerder dit jaar pakte Reinier Honig daar de nationale titel, voor Patrick Kos en Jeroen Kaldenbach. Die drie gaan nu ook naar het EK in Berlijn. ‘Alkmaar is eigenlijk de enige baan in Nederland waar nog écht gestayerd wordt. Ze hebben er een stel handelsmotoren staan die perfect worden onderhouden. Die komen nog uit Stuttgart. Alkmaar nam ze over nadat ze in 1991 nog gebruikt waren voor een van de laatst georganiseerde WK’s, dat zal Bruno Walrave toen wel geregeld hebben.’
Heeft Alkmaar de failliete boedel van de stayerssport opgekocht? Honig denkt van niet. ‘Het is een kleine sport, dat zal ik niet ontkennen. Toch waren er bij het laatste NK nog duizend man op de baan in Alkmaar, ik denk zelfs dat het stayeren dit jaar meer publiek trok dan het gewone NK op de baan. In Duitsland is het nog wel wat groter, ik heb daar ooit de Kerstprijs van Dortmund gereden en dat was voor 8000 man publiek. Maar kijk, het wordt nooit meer zo groot als in de jaren vijftig hè.’
Bij de KNWU rekenen ze de discipline niet tot de topsport. Er bestaat geen WK en het is niet olympisch, voor de bond verloor het stayeren daarmee haar status. Reinier Honig en de twee andere Nederlanders krijgen een oranje shirt van de bond mee, dat is het wel zo’n beetje. De rest mogen ze zelf uitzoeken, dus dat deed Honig. Vorige week zette hij samen met zijn gangmaker Jos Pronk een crowdfundactie op waarmee het benodigde bedrag voor reis en verblijf binnen een paar uur werd opgehaald. Mensen als Kai Reus en Peter Pieters doneerden een paar tientjes en Wout Poels stelde een gesigneerd Sky-shirt voor de verloting beschikbaar. Honig en Pronk konden naar Berlijn.
Vuile wind
Honig kent de verhalen en foto’s van vroeger. Beelden van mannen met pothelmen in lange zwartleren jassen die staan op de pedalen van motoren die als stoomlocomotieven over de lange baan denderen. Stayeren, dat is de rol niet lossen bij een topsnelheid van 75 km per uur. En dat op een simpel frame met daarop één monsterlijk verzet. Geen sport voor angsthazen. ‘Ik ben hier in Alkmaar zo’n tien jaar geleden al eens gevallen, in de ballustrade. Dat wil ik niet nog eens meemaken.’
‘Stayeren is heel tactisch’, zegt Honig. Hij begint over de ‘vuile wind’ waar je vooral niet in verzeild moet raken. Dat gebeurt als je te dicht op het koppel voor je zit, en de rijwind op de een of andere manier tussen jou en je gangmaker komt. ‘Je rijdt dus eigenlijk altijd wat verder achter de ander, en als je dan een positie wilt winnen moet je je aanval heel goed uitkienen. Het is een beetje een mix tussen wielrennen en schaken. Plekje voor plekje probeer je te winnen.’
Het EK is zonder twijfel het hoogtepunt van het seizoen. Een wedstrijd van een uur waarin je de benen niet stil kunt houden, met telkens opnieuw die druk in de bochten. ‘Ik ben als wegrenner wel iemand die zo’n wedstrijd graag een beetje opbouwt en in het tweede deel mijn slag wil slaan. Ik hoop op driekwart van de wedstrijd dan dat ik wat meer over heb als de rest.’
Wat hij weet over afspraken tussen de koppels? ‘Ik kan wel zeggen dat in elke wedstrijd voluit wordt gereden, daar worden geen afspraken gemaakt. Dat is niet echt meer van deze tijd, denk ik. ‘Ho!’ of ‘gas!’ is het enige dat we zeggen.’
Als alles goed gaat tijdens de kwalificatieseries rijdt het koppel Honig-Pronk op zaterdagavond de finale, waarin hij mikt op het podium. De concurrentie komt uit Duitsland en Zwitserland. ‘Als Europees Kampioen krijg je iets meer startgeld, dus er staat wel wat op het spel. Maar ik zal er mijn programma niet op aanpassen, op de weg fietsen gaat voor. Ik ben echt een liefhebber van wielrennen, van de zeven dagen in de week zijn er vijf waarop ik doe wat ik het allerliefste doe.’
Vrijdagavond 20 oktober vanaf 22u zijn in Berlijn de eerste kwalificatieseries. Op zaterdag 21 oktober is de finale van het EK Stayeren om 22u live op Eurosport 2. Voor Nederland doen naast Reinier Honig ook Patrick Kos en Jeroen Kaldenbach mee.
Meer informatie: https://www.bahn-em2017.de/Honig en Pronk op de baan in Alkmaar (foto: Rob Duin)
- Ranking the stones, het sterrensysteem van de kasseistroken - 14/04/2022
- Recensie: magazine Wachten op de koers (deel 1) - 21/04/2021
- Vijf redenen waarom Parijs-Roubaix de allermooiste is - 22/03/2021