Omdat wij altijd te vinden zijn voor achtergrond en duiding in de sport, helaas een zeldzaam goed, bekeken we de aflevering een tweede keer. Eén keer dus op de Hollander en nu ook één keer op de Belg. Er waren intussen toch al meer dan twee weken overgegaan. Dat de openbare omroep van een wielergekke regio als Vlaanderen, die dan zelf ook nog eens over de grootste wielerexpertise beschikt, een dergelijke documentaire moet aankopen is beschamend. Het beeld van de wielerjournalist die mee in de slag zit met het slikkende en spuitende peloton, dat meer en meer wordt opgehangen, zal in sommigen hun ogen nogmaals bevestiging vinden. Want ook Panorama heeft net als Argos TV weinig van doen met een sportredactie. En dit is vooral een pleidooi voor meer onderzoeksjournalistiek in de sport. Om sport en zeker wielrennen ten volle te beleven, zit je in Vlaanderen op de voorste rij. Maar het aanbod onderzoeksjournalistiek en sportdocumentaires is quasi onbestaande, zeker nu ook Belga Sport, het Vlaamse equivalent van Andere Tijden Sport, er na 50 afleveringen is mee opgehouden.
Maar goed, we hebben gezien dat het met de Nederlandse wielerjournalistiek niet zoveel beter gesteld is. Argos TV is immers ook geen productie van Nederlandse wielerjournalisten die hier hun eigen wielerbiotoop in een kritisch daglicht willen plaatsen, maar komt voort uit een algemene onderzoeksjournalistieke redactie van Human en VPRO. De te volgen weg als het over onderzoeksjournalistiek in het wielrennen of sport in het algemeen gaat. Sportjournalisten zijn te hard betrokken met de sport, vaak ook uit fascinatie dat ze verblind worden voor de realiteit die een pak anders is dan zij hem verkopen.
Het meest treffende fragment van de hele aflevering van Tour de Silence bevestigt enkel maar deze opvattingen. We zijn aan de start van de Tour in 2004. De Ierse wielerjournalist David Walsh heeft net een boek uitgebracht waarin hij Lance Armstrong ontmaskert als dopinggebruiker. Groot nieuws in feite. Zwart op wit werd Armstrong van doping beschuldigd. Het verzamelde wielerjournaille hing bij Armstrongs persconferentie vlak voor de Tour als idolate jongetjes aan de lippen van de dan vijfvoudig Tourwinnaar. Hier werd pijnlijk duidelijk dat Armstrong de wielerjournalisten in zijn achterzak had. En nog niet alle wielerjournalisten hebben zich uit diens achterzak kunnen evacueren, leerde de Avondetappe ons al.
De wielerjournalisten, want er was één journalist die wel een vraag durfde stellen over het boek van Walsh. Marc Belinfante, journalist van KRO Netwerk deed dat wel. Hij had het boek gelezen en dacht dat Armstrong in de problemen zou komen. Niet dus. Hij was dus niet één van de sportjournalisten die Armstrong in zijn achterzak had en dus stelde hij zelf maar de vraag wat Armstrong nu vindt van de dopingaantijgingen in het boek. Geen enkele wielerjournalist ging daarna verder in op Armstrongs reactie.
Meer nog, het ging zelfs zo ver dat Armstrong de journalisten bedankte voor hun steun. Een blamage om naar terug te kijken. Armstrong zette hier de sportjournalisten in hun hemd en die lieten dat gewillig toe. Het complimentje van Armstrong was de kers op de taart. Als het baasje dat zijn hond een aai over de bol geeft. De geloofwaardigheid van de sportjournalistiek helemaal onderhevig aan de gratie van Armstrong. Alle journalisten die in die zaal aanwezig waren, zouden op dat moment en nu bij het herbekijken van deze beelden het schaamrood op de wangen moeten krijgen. Al is de kans eerder gering dat ze dit willen herbekijken. En hebben sommige onder hen de passage al uit hun geheugen gewist. ‘Ken hem niet, herinner me geen vragen over het boek en heb van Belinfante nog nooit gehoord,’ aldus Smeets die er zelf bij was en er in zijn verslag toen melding van de vraag over Walsh’ boek maakte. Kortom, hetzelfde, typische geheugenverlies als waaraan een wielrenner lijdt wanneer hij voor een onderzoeksrechter staat wanneer hij verdacht wordt van dopinggebruik.
De veruitwendiging van de Nederlandse wielerjournalistiek maakt in Tour de Silence op zijn zachtst gezegd geen al te beste beurt. Het zou Mart Smeets zijn Oprah Winfreymoment moeten zijn, maar het werd een lightversie van die van Armstrong en die stelde al niet zoveel voor. Net zoals wielrenners een reden hebben waardoor ze dopinggebruik voor zichzelf kunnen verantwoorden, had Mart Smeets een reden om zich aan te passen aan de heersende normen en waarden van het wielerpeloton. Zo begon een renner als Danny Nelissen met het nemen van doping om zijn gezin te kunnen onderhouden, de journalist Smeets werd in een veld gereden door Peter Post omwille van zijn kritische ondertoon. Smeets deed net hetzelfde als de dopingnemende coureur. Hij had de keuze om kritisch te berichten, maar stapte daar van af om geen paria te worden. En om zijn plaatsje in het peloton veilig te stellen.
Afgelopen jaar is er heel wat bovengekomen in de Nederlandse media over dopinggebruik bij renners en vooral de Rabobankploeg werd daarbij het hardst getroffen. Kritische sportonderzoeksjournalistiek leek de nieuwe norm geworden. Je zou dan denken dat David Walsh als lichtbaken wordt aanschouwd. En zo kunnen we niet anders dan nog even terug te komen op de Avondetappe van voorbije dinsdag waarin Walsh werd uitgenodigd. Om zich te verdedigen weliswaar. De man schreef zoals eerder hier al aangehaald een boekje over Armstrong. Bleek achteraf toch goed onderbouwd te zijn. Maar zoiets doe je niet onbestraft. En dus werd de brave man die dacht zijn journalistieke plicht te hebben gedaan, op het matje geroepen in De Avondetappe. Nu ja, aan de schandpaal genageld is een beter relaas van de feiten.
Waarschijnlijk was de uitspraak van Walsh nog niet verteerd uit Tour de Silence waarin hij zei dat de Spanjaarden het minst over doping in zaten met vlak daarna de Italianen en de Nederlanders. En waarschijnlijk was er ook een soort naijver in het spel dat Walsh Armstrong wel kon ontmaskeren en dus bewees dat journalisten het wel hadden kunnen weten. Maar natuurlijk konden ze het niet zien. Want Mart Smeets himself is naar Armstrongs ranch in Texas getrokken en heeft hem de vraag gesteld of hij ooit doping heeft genomen. Hiermee kan hij nu nog tot in de eeuwigheid zwaaien: ‘Kijk jongens, ik heb het hem op de man af gevraagd. Hij zei nee, mijn journalistieke plicht is volbracht. We konden het niet weten.’
En dus reden genoeg om David Walsh in de hoek te duwen in plaats van zelf wat deemoedigheid aan de dag te leggen. Nee, een fraai kijkspel was het niet. De wereld op zijn kop. Dat zien zelfs wij Belgen, komende uit een oord dat niet echt gekend staat om haar kritische dopingjournalistiek. Smeets is een entertainer. Hij verkoopt dromen zoals hij in Tour de Silence zelf zei. David Walsh de les spellen, waar hij zelf tekort is geschoten, hoort zijns inziens blijkbaar in dit pakket dromen verkopen. Past Mart Smeets nog wel bij de kritische Nederlandse sportjournalistiek waar ook wij al eens iets moois over gezegd hebben? Deze is nu zowel in de Avondetappe als in Argos TV er toch wel heel bekaaid vanaf gekomen. Al gaat het waarschijnlijk enkel om de voorbije generaties en wordt alles nu beter. Waar hebben we dat nog gehoord?
En nee, het is in Vlaanderen niet veel beter. Want u weet, in Vlaanderen slikt men het zelfs dat een ex-renner, op dat moment chauffeur van de VIP-Bus in de Tour bij zijn ex-ploeg, vlak voor die Tour TB-500 uit Australië laat overvliegen. Naar eigen zeggen tegen de aftakeling van zijn eigen lichaam. Een documentaire over de eigen wielerjournalistiek zien we hier ook nog niet zo snel gemaakt worden. Wat er vroeger bij Mapei en Lotto is gebeurd, laten we ook liever in de koelkast. Maar wat ben je met dergelijke onderzoeksjournalistiek als er niets mee wordt aangevangen? Ome Mart presenteert dit jaar nog gewoon verder de Avondetappe. En dat ondanks zijn amnesie. Meer nog, tenenkrullende vertoningen als de aflevering waarin Walsh te gast was, krijgen geen gevolg. Mart Smeets, de Bjarne Riis van de wielerjournalistiek. Ondanks de boter op zijn hoofd, ondanks alle controverse mag hij gewoon op zijn plaatsje blijven zitten, al heeft zelfs Riis nu de Tour verlaten na bijkomende dopingbeschuldigingen. Daar kan zelfs mevrouw Van Zetten uit Tiel met haar hoofd niet bij.
- Het nieuwe wielerjaar in 40 stellingen - 22/02/2022
- Wielrennen bestaat niet - 13/05/2020
- Ooit was er wielrennen - 07/05/2020