Epo: De Onvolledige Geschiedenis van een Nooit Getest Wondermiddel deel 3

• Deel 1 van Epo : De Onvolledige Geschiedenis van een Nooit Getest Wondermiddel
• Deel 2 van Epo : De Onvolledige Geschiedenis van een Nooit Getest Wondermiddel

Het einde van epo as we know it (voorlopig dan)

Kort nadat voetballer Jaap Stam in 2001 was geschorst omdat hij positief was bevonden op het gebruik van nandrolon, arriveerde hij met zijn advocaat in Leiden, bij het Centre for Human Drug Research. Stam zou, onder begeleiding, een test doen op een hometrainer. Daarna zou hij op verboden middelen worden getest, om zo te bewijzen dat de test die hem de kop had gekost, niet goed werkte.

Alvorens de test begon, vroeg dokter Cohen Stam alles te nemen wat hij bij AC Milan ook nam voordat hij het veld opging.

Handenvol capsules werden tevoorschijn gehaald. Voornamelijk vitaminen en aanverwante producten.

‘Volstrekt gelul’, aldus Cohen, ruim tien jaar later. ‘Wat heb je aan vitaminen vlak voordat je een voetbalwedstrijd gaat spelen? Niets! Het laat zien met wat voor artsen je in de sport soms te maken hebt. Wonderdokters. Kwakzalvers. In elk geval types die je als AC Milan zo snel mogelijk zou moeten ontslaan.’

In het artikel in het British Journal for Medicine publiceerde Cohen samen met zijn onderzoeksgroep een analyse van de wetenschappelijke onderzoeken die zijn gedaan naar de effecten van epo. Die bleken niet of nauwelijks voorhanden.
Afgelopen zomer overlegden Cohen en zijn medewerkers al met noc*nsf over een wetenschappelijke test van de gevolgen van epo. Alle aanwezigen hadden hem destijds ietwat bevreemd aangekeken.

Epo werkte, daar hadden zij geen wetenschappelijk bewijs voor nodig.

Eigenlijk had Cohens artikel meteen ook die test moeten bevatten. Het onderzoek was al ingediend voor de Academische Jaarprijs, maar werd op ethische gronden afgewezen.

Toch moet de test er alsnog komen. Stel je er ongeveer dit bij voor: een dubbelblind onderzoek waarin dertig goedgetrainde renners, liefst profs, drie maanden lang met epo of een placebo worden behandeld. Na die drie maanden gaan ze in de bus naar Frankrijk en rijden daar een week lang etappes tegen elkaar, onder strikte begeleiding van het onderzoeksteam natuurlijk. Liefst in wedstrijdverband, want wie een bergetappe in de Tour wil nabootsen, moet dat niet in een laboratorium op een hometrainer doen.

Zo’n test zou het enige definitieve bewijs kunnen leveren dat epo daadwerkelijk werkt.

‘Ik was verbaasd dat de Nederlandse Dopingautoriteit niet allang dit artikel geschreven had. Die hebben in feite niet veel anders te doen, maar hun manier is: alles waarvan kan worden aangenomen dat het misschien prestatiebevorderend werkt, op die dopinglijst zetten.

‘Weet je wat er ook op staat, op die lijst? Cannabis. Ik raad iedereen vooral aan stoned de Tour te fietsen, je houdt het geen twee bochten vol. Hetzelfde geldt voor plaspillen, zoals die waar Fränk Schleck op is betrapt. Die pillen onttrekken zout en kalium aan je lichaam, no way dat je daar beter van gaat fietsen. Als maskering? Ach, die epo-tests werken toch al niet denderend. Als ik een renner plotseling door het ijs zie zakken, denk ik weleens: hij zal toch niet van een of andere gek een plaspil gekregen hebben?

‘Wat niet op die lijst staat: pijnstillers. Reken maar dat die prestatiebevorderend werken. Zet die er dan op, als dat het criterium is.’

De reacties op Cohens analyse waren niet mals. Emotionele sportartsen reageerden woedend in de kranten. Wielerfans deden de bevindingen af als quatsch. De Nederlandse Dopingautoriteit verwierp het artikel als onzinnig.
Waar bemoeiden de onderzoekers zich eigenlijk mee? Wat zeurden ze toch? Het was toch algemeen bekend? Wat dachten ze hiermee te bereiken?

Prof. Dr. Cohen: ‘Bij geneesmiddelen is er altijd niet-gerandomiseerd bewijs. In het geval van epo is dat iemand als Tyler Hamilton die zegt: ik dénk niet dat het werkt, ik weet zéker dat het werkt. Maar wat bekend is van niet-gerandomiseerde bewijzen, is dat mensen sterk de neiging hebben om oorzaak en gevolg om te draaien. Wanneer het beter met je gaat nadat je iets hebt ingespoten, ligt het aan wat je ingespoten hebt.

‘Ik sprak deze week in het ziekenhuis nog een mevrouw die stollingstabletten voorgeschreven had gekregen. Ze zei dat ze die pillen om de dag nam – levensgevaarlijk, maar goed – en dat ze zich er veel beter door voelde. Terwijl wij weten dat je je van stollingstabletten echt niet beter gaat voelen, was zij daar 100 procent van overtuigd.

‘Artsen voeren iedere dag irrationele therapieën uit. Nog niet zo lang geleden kregen veel kinderen trommelvliesbuisjes – bleek niet zo nuttig. We knipten tot voor enkele jaren de amandelen van kinderen – bleek niet zo nuttig. Het feit dat artsen iets doen, is kortom geen garantie voor het effect. Dat wil niet zeggen dat epo geen effect heeft – waarschijnlijk heeft het dat wel een beetje. Maar het kan ook zijn dat het effect van de suggestie van effect – het placebo-effect dus – uiteindelijk veel groter is.’

De test komt er, ooit, hoe dan ook. Voor nog meer boze reacties is Cohen niet bang.

‘Je hebt gebieden in de wereld waar mensen nog altijd boos worden als je zegt dat alles een gevolg is van evolutie. Zij geloven iets anders. Als je maar vaak genoeg tegen elkaar zegt dat iets zo is, wordt het vanzelf waar. In feite is het met de werking van epo niet anders.’

Velen beweren dat wielrennen een katholieke sport is. Als dat zo is, is epo dan het gebed of het Opperwezen?

En wanneer wint de eerste ongelovige dan de Tour?

Dit verhaal is een voorpublicatie uit De Muur 39, die volgende week verschijnt. Deze editie is o.a. te koop via de webshop van blueOn Bike. Een jaarabonnement afsluiten kan natuurlijk ook.