Twee weken geleden ging op het Nederlands Filmfestival de wielerdocumentaire Il Lombardia in première. Wie hem heeft gezien, was onder de indruk van de vestilde ode aan de klassieker van de vallende bladeren. Hetiskoers.nl sprak met regisseur Johannes Sigmond en producent Robert Jan van Noort. Over bijzondere ontmoetingen, overdonderende landschappen en de dood, die altijd lijkt mee te fietsen in Lombardije.
Jullie zijn grafisch ontwerper en muzikant van beroep. Hoe kom je dan op het idee om een film te gaan maken?
Robert: Eerlijk gezegd kende ik de Ronde van Lombardije helemaal niet. Door Johannes heb ik deze klassieker eigenlijk leren kennen. Ik was meteen zo enthousiast dat ik er naar toe wilde. Herfst, Italië en wielrennen; hier moest ik iets mee doen. Dus ik had bedacht om er een website over te maken. Johannes, destijds ook werkzaam als tv-regisseur, stelde voor om mee te gaan naar Italië en korte filmpjes voor die website te maken. Zo is het balletje eigenlijk gaan rollen.
Robert: We vonden het onbegrijpelijk dat zo’n mooie klassieker zo weinig aandacht kreeg. We wilden de koers opnieuw onder de aandacht brengen. Met één simpele camera trokken we daarom van 2006 tot en met 2010 naar Il Lombardia. We spraken daar met Nederlandse deelnemers van nu en helden van vroeger, bezochten de legendarische beklimmingen en proefden de sfeer onder Italiaanse wielerfans die onder het genot van monumentale maaltijden en espresso uren langs de kant staan te wachten om een glimp van de renners op te vangen. Dit alles met als ambitie om de ziel van deze klassieker te vangen en in beeld te brengen.
Wilden de hoofdpersonen die jullie in gedachten hadden allemaal meewerken?
Johannes: Iedereen wilde graag meewerken, al waren ze verbaasd dat de film echt alleen over de Ronde van Lombardije ging.
Robert: De enige die helaas niet meegewerkt heeft is Hennie Kuiper.
Johannes: We hadden voor hem geen grote rol bedacht, maar het is natuurlijk wel de laatste Nederlandse winnaar in 1981.
Johannes Sigmond (Blaudzun)
Aan welke ontmoeting(en) hebben jullie de mooiste herinnering?
Johannes: De gesprekken met Jo de Roo waren heel mooi. Op het moment dat je met hem over de koers praat, is hij meteen weer de renner van toen. Wist je dat Jo nog wekelijks meer dan 200 km fietst? Hij is nog steeds renner.
Robert: De meest bijzondere ontmoeting staat niet op film. In 2006, het eerste jaar dat we gingen draaien, bestond de Ronde van Lombardije 100 jaar. We kwamen ’s ochtends vroeg aan op de top van de Ghisallo waar allerlei festiviteiten aan de gang waren. Per toeval liepen we oud renner en bondscoach Alfredo Martini tegen het lijf die ons voorstelde aan Ercole Baldini; wereldkampioen en winnaar van de de Giro d’Italia in 1958. Baldini vertelde ons dat hij getrouwd was in het wielerkerkje Santuario del Ghisallo. Ook werden we voorgesteld aan Rino Negri, misschien wel de beroemdste journalist van de Gazzetta dello Sport. Dat waren hele bijzondere ontmoetingen waar we verder helaas niks mee konden voor onze film
Wat maakt Lombardije mooier dan andere klassiekers?
Robert: Er zijn meerdere redenen. Om te beginnen het overdonderende landschap. Lombardije vindt plaats in de idyllische omgeving van het Lago di Como. Het parcours voert over steile bergen, langs elegante buitenhuizen uit de achttiende eeuw, maar ook door knusse straatjes in dorpjes die tegen de bergen aan gedrappeerd lijken te liggen.
Johannes: Het is de klassieker die het meest in de buurt komt van een bergrit. Meer nog dan Luik. Andere wedstrijden kun je nog wel eens winnen door een gelukje, dat is hier niet het geval. Hier wint altijd de sterkste van de dag.
Robert: Een andere belangrijke reden is dat deze klassieker in de herfst plaats vindt. De natuur is dan op z’n mooist. Overal uitbundige kleuren en de herfstzon zorgt voor zo’n fraaie goudgele gloed over de koers. De herfst is tegelijkertijd ook een metafoor voor het eindige leven, voor vergankelijkheid. De natuur trekt zich terug en het is tijd voor reflectie en bezinning. Daar zit een zekere melancholie en nostalgie in.
Johannes: Wat dat betreft onbegrijpelijk dat de UCI heeft besloten Lombardije naar eind september te verplaatsen. Gelukkig is het dan al wel herfst, maar het blijft hoe dan ook een idioot plan. En dat alles om geld te verdienen met een kermiskoersje in de smog van Peking.
Robert: Iets wat mij ook fascineert is dat de dood ook altijd mee lijkt te fietsen in Lombardije. Denk alleen al aan het verhaal van de broer van Bettini of de vader van Gesink. En zo zijn er nog vele andere voorbeelden te noemen. Wat deze koers verder nog onderscheidt van andere koersen is de rol die religie speelt. Wielrennen en religie zijn, zeker in Italië, altijd al met elkaar verweven, maar bij de Ronde van Lombardije lijkt dit allemaal samen te komen. Het wielerkerkje ‘Santuario del Ghisallo’ is het symbool van De Ronde van Lombardije geworden. En de klassieker heeft ‘Aan het einde van de klim bevind zich de hemel’ als een soort slogan meegekregen.
Robert Jan van Noort
Kun je verklaren waarom de klassieker bij het grote publiek onbekender is dan pakweg de Ronde van Vlaanderen?
Robert: De koers zit natuurlijk helemaal aan het einde van het seizoen. Na de Tour, de Vuelta en het WK is het seizoen voor veel renners én volgens toch wel een beetje afgelopen. Veel renners zijn moe en op tv beginnen de voorbeschouwingen over het schaatsen en veldrijden al.
Johannes: Dat Lombardije in 2012 een week na het WK wordt gehouden, heeft veel nadelen. Wat mij betreft één voordeel: het geeft renners de mogelijkheid om daar revanche te halen voor een verloren WK. Het maakt de koers urgenter.
Is dit de eerste film in een mooie rij (wieler)films die jullie willen maken? Of blijft het hierbij?
Johannes: De innerlijke noodzaak om deze film te maken was bij mij wel heel hoog. Ik sluit een nieuwe wielerfilm niet uit, een romantisch document over een zesdaagse bijvoorbeeld. Maar voorlopig ben ik eerst erg druk met liedjes maken en zingen.
Robert: Er zijn zeker ideeën. Ik zie Il Lombardia ook niet als een eindstation, eerder als een mooi begin.
Ten slotte: wie wint Lombardije dit jaar?
Johannes: Ik hoop dat het einde van onze film profetisch is. Bauke Mollema dus. Hij rijdt daar alleen en als eerste over de Colma di Sormano.
Robert: Daar blies hij zich toen eigenlijk al op. Als hij iets langer wacht of met een iets grotere groep weg komt dan maakt hij een mooie kans. Het zou toch wat zijn hè?
Johannes: Wel jammer dat het ploegje van Davide Rebellin geen startrecht heeft. De oude Rebellin is terug van een schorsing en hij is in hele goede doen. Zo’n winnaar past goed bij deze klassieker.
De dvd van Il Lombardia is op 7 oktober verschenen. Te koop bij o.a. bol.com. De film wordt op 14 oktober uitgezonden op themakanaal Holland Doc. Je kunt de dvd overigens ook winnen; doe daarvoor mee aan onze Grote Lombardije Quiz!
