De gevallen nachtegaal: hoe de jarige Alfio Vandi’s Giro-droom tegelijk schitterde én wegzakte
Er zijn nachten dat Alfio Vandi droomt de nieuwe Fausto Coppi of Gino Bartali te zijn. Dat hij, een jonge Italiaan uit Romagna, gedurende meerdere jaren de vaandeldrager zal zijn namens zijn land en de Giro meerdere opeenvolgende edities dicteert alsof zijn concurrenten niet meer zijn dan slaafse volgers. In zijn droom kan Vandi hen eenvoudig zijn wil opleggen, als waren ze makke lammeren. Een goed begin is het halve werk. Geredeneerd volgens dat gezegde komt de Italiaan een heel eind, maar zal halverwege stranden. Na een daverende start in het profpeloton stagneert Vandi’s carrière na enkele jaren om vervolgens, als een achtertube waar een klein steentje ongemerkt een minuscuul gaatje in heeft geprikt, langzaam leeg te lopen. De ‘nachtegaal van Romagna’, zoals wielerjournalist Gino Sala het jeugdig ogende talent noemt, verandert van een sprankelend zangvogeltje in een krasse kraai. De bijnaam die Vandi toebedeeld krijgt als hij in 1976 in dienst van de Magniflex-ploeg zijn entree maakt in het profpeloton, is er niet een zonder reden. Met zijn poëtisch ingestelde blik meent Sala een nachtegaal te herkennen in de manier waarop Vandi tegen de steilste Italiaanse cols op vliegt. Zoals het vogeltje van tak naar tak hopt, zo rijdt de neoprof naar boven. In plaats van een paar vleugels heeft Vandi twee trapassen, met aan het uiteinde een pedaal, tot zijn beschikking.
Het jonge talent gaat in zijn eerste Giro lang met de besten mee en sluit zijn debuut af met een zevende plaats in de eindrangschikking. De afstand tot winnaar Felice Gimondi bedraagt weliswaar iets meer dan vier minuten, Vandi heeft bijna eenzelfde tijdverschil voorsprong op de renner die achtste geworden. Ene E. Merckx uit België. Bovendien heeft de pas 20-jarige Italiaan een primeur te pakken. Precies in 1976 introduceert de Girodirectie, in navolging van de Tour de zomer voordien, het jongerenklassement. Voor de bijbehorende witte trui komen alle debutanten in de ronde in aanmerking. De noviteit is een mooie extra uitdaging en na drie weken koersen door Italië is Vandi, dankzij zijn zevende plaats in de eindrangschikking, de afgetekende winnaar. Zijn grootste rivaal, de Spanjaard Juan Pujol, moet meerdere minuten toegeven en de nummer drie, Vandi’s landgenoot Ruggero Gialdini, doet er zelfs ruim een half uur langer over om zijn eerste Giro te voltooien. De sterke prestaties maken de dromen die de nachtegaal van Romagna koestert niet alleen intenser, maar ook talrijker en frequenter.
Een jaar later bevestigt Vandi zijn sterke debuut in de ronde van zijn thuisland met een vierde plaats in de eindafrekening. Michel Pollentier, Francesco Moser en Gianbattista Baronchelli zijn de namen van de renners die hem van een plekje op het erepodium in Milaan afhouden. Als de Belgische Girowinnaar een jaar later in de Tour op dopingfraude wordt betrapt – het is het beruchte ‘peertje’-incident, waarbij Pollentier de controleurs trachtte om de tuin te leiden door het piespotje te vullen met andermans urine uit een ballonnetje dat onder zijn shirt verstopt zat. Hij werd op heterdaad betrapt met diskwalificatie als vanzelfsprekend gevolg – zal Vandi in interviews veelvuldig en met gevoel voor ironie aangeven dat zijn vierde plek voor hem met terugwerkende kracht voelt alsof hij nummer drie-en-een-half is geworden. Ondanks dat kenners voorspellen dat een podiumplaats in de Giro een kwestie van tijd is en Vandi er veelvuldig over droomt, komt dat nooit uit. In zowel 1978 als 1981 beëindigt hij de Italiaanse ronde nogmaals als zevende, maar meer zit er niet in. De klad komt in zijn carrière en ook het aantal overwinningen blijft op de vingers van slechts twee handen te tellen. Vandi kent vaker tegenslag dan geluk. Zoals in de Giro di Romagna van 1982, uitgerekend door zijn geboortestreek, als Moreno Argentin en Emanuele Bombini hem overklassen op niet meer dan enkele meters voor de finish. Of in de Giro van 1986 als Vandi in de negende etappe naar Rieti op weg lijkt naar een al tien jaar zo vurig gewenste ritzege. Opnieuw strandt hij in het zicht van de haven als de Portugees Acácio Da Silva hem in extremis te snel af is. De tsjilpende nachtegaal, die Alfio Vandi aan het begin van zijn carrière was, verandert langzaamaan in de krasse kraai. De droom van grote overwinningen wordt de nachtmerrie van gemiste kansen.