Het moet een gure ochtend zijn geweest. De rolluiken van de enige fietswinkel in Ayrshire bleven gesloten. Binnen stond een man te kijken naar het enige wat nog restte: een rij stof vangende fietsen die niemand wilde kopen. Hij had gegokt en verloren. Zijn droom, een eigen winkel waar liefde en vakmanschap samenkwamen, was verworden tot een nachtmerrie van onbetaalde rekeningen en een gebrek aan klanten. Hij had geen plan B, behalve de baan waar hij vrijwel dagelijks kwam: de wielerbaan.

Daar, in dat vacuüm van eenzaamheid en rondjes die nergens naartoe gaan, kwam het idee. Hij had geen geld voor een hoogwaardige baanfiets dus bouwde hij er zelf een. Geen carbon frame of performance-professoren van topniveau; nee, zijn gereedschapskist en een wasmachine moesten volstaan. Het resultaat was Old Faithful: een fiets zo simpel en zo bizar dat het leek alsof het ding bij toeval in elkaar was gezet. Maar Graeme wist beter. Hij wist dat deze fiets iets had wat zijn winkel niet had gehad: potentie.

Lichaam in de plooi

Op die fiets reed hij niet zoals anderen reden. Zijn lichaam plooide zich in een houding die leek op een instorting, een menselijke prop papier, strak gevouwen en zonder openingen. Het was een pose die pijn deed aan de ogen, maar tegelijkertijd ontzettend aerodynamisch bleek te zijn. Ze noemden het de ‘eierhouding’, een bijnaam waar meer spot dan bewondering uit sprak. Graeme had niets meer te verliezen, dus vocht hij tegen alles: de wind, de klok, de regels. En hij won.

Werelduurrecord

Toen hij het werelduurrecord brak, bleef het publiek stil. Niet uit respect, maar uit verwarring. Hoe kon zoiets onwaarschijnlijks, zoiets absurds, werken? Maar de UCI wist wel beter. Ze zagen in Graeme geen kampioen, maar een verstoring van hun zorgvuldig geconstrueerde orde. Zijn houding werd verboden. Zijn fiets werd verboden. Als het kon, hadden ze hem zelf verboden. Maar Graeme was niet te stoppen.

Misschien was dat wel het verhaal van zijn leven. De jongen die gepest werd omdat hij anders was. Die opgroeide in een wereld waarin zijn homoseksualiteit niet alleen taboe, maar zelfs illegaal was. De worsteling met zijn identiteit liep als een schaduw met hem mee. Hij sprak er pas veel later openlijk over, maar de last van dat geheim had hem door de jaren heen gevormd. En soms bijna gebroken. Toch vond hij in het fietsen een uitweg. Weg van de manische episodes verwierf hij dan een vorm van vrijheid die zijn hoofd even tot rust bracht.

Graeme Obree leeft in de schaduw van de sport, maar ook in zijn eigen licht. Hij is geen icoon van kracht, maar van verbeelding. Geen winnaar van grote rondes, maar van een gevecht dat nooit ophoudt. In die schaduw heeft hij iets blijvends gecreëerd: een verhaal dat net zo onwaarschijnlijk is als zijn fiets. En net zo onverwoestbaar.

 

(Coverphoto: Independent / Alamy Stock Photo)

Jos Mans
Laatste berichten van Jos Mans (alles zien)