Op 1 september denken we even aan Jean ‘De Neel’ Nelissen
Op 1 september denken we terug aan het overlijden van Jean Nelissen, de man die een blijvende indruk heeft nagelaten op de Nederlandse wielerjournalistiek. Hij stierf in 2010, op moment van schrijven 15 jaar geleden, maar zijn stem klinkt nog altijd na bij iedereen die ooit met hem de Tour de France volgde. Wat mij altijd opviel in oude commentaren is de minutieuze opsomming van de tijd van de winnaar. Iets waar tegenwoordig niemand zich meer om bekommert. ‘De Neel’ zoals zijn vaste partner Mart Smeets hem noemde, was er en je ging ‘m pas echt missen toen hij er niet meer was.
Jean Nelissen (1937–2010) schreef 26 boeken en was 36 keer aanwezig bij de Tour de France. Hij werkte al langer bij de NOS maar samen met Mart Smeets werd hij vanaf 1978 hét gezicht en de stem van de wielerzomer. Voor de één waren ze onmisbaar, voor de ander soms te nadrukkelijk, maar altijd spraakmakend en nooit te negeren. Zijn werk plaatste hem in een rijtje met Jan Cottaar en Theo Koomen – journalisten die het wielrennen niet alleen beschreven, maar het ook verbeeldden. Cottaar, was nog uit het tijdperk zonder live verbindingen en soms ook zonder TV, waardoor hij zijn eigen kleur konden geven aan de wielergeschiedenis. Voor Nelissen was dat net anders, hoewel ook hij in zijn kranten tijdperk veel zwart-wit zal hebben gezien.
Naar het schijnt begon Nelissen ooit als renner, al lag zijn echte talent elders. In militaire dienst ontdekte hij dat hij goed kon schrijven, en via werk bij verschillende bladen groeide hij uit tot een vaste waarde bij Dagblad De Limburger, waar hij jarenlang chef sport was.
Vertrouwen en vasthoudendheid
Hij bouwde een reputatie op als vasthoudende journalist die deuren wist te openen waar anderen bleven steken. Renners vertrouwden hem, ook al zat hij ze soms op de huid. Het mooiste verhaal wat wij (uit tweede hand) hebben gelezen was zijn methode – vaak omschreven als “omsingelingsjournalistiek” – die hij inzette om bij renners te komen. Op die manier kreeg hij zelfs de norse en inzichzelf gekeerde Hinault te spreken. Volgens de overlevering moest hij daarvoor via de burgemeester, zijn moeder en zelfs zijn eerste trainer tot aan de Breton komen.
Zijn herinneringen aan de koers waren vaak indringend. Het beeld van Tom Simpson, stervend op de Mont Ventoux in 1967, bleef hem zijn leven lang bij. Hij was de laatste journalist die Simpson sprak voor zijn dood. Hij schreef erover, zoals hij schreef over helden en schandalen, over doping en over de grandeur van renners die groter leken dan het leven zelf. Zijn boek Vedetten van de weg (1972) is nog altijd een klassieker.
Switch naar TV
Toch kennen de meeste Nederlanders hem van televisie. Hij begon in 1969 als verslaggever bij de NOS. Zijn zware, gedragen stem gaf gewicht aan de Tour de France. Ik groeide ook nog op met het stemgeluid van Nelissen. Hij was toen al wel minder aan het woord, maar als hij er was dan vond ik dat heerlijk. Samen met Mart was hij vaste prik. De overgang naar Herbert en Steven (Rooks, red.) vond ik zelf eigenlijk niks. Doe mij maar Nelissen, dacht ik dan altijd.
Het mag gezegd worden dat Nelissen ook jonge collega’s als Herbert Dijkstra op sleeptouw nam. Hij vond dat vakmanschap belangrijker was dan het oppervlakkige commentaar dat hij later bij oud-renners hoorde. Dat bleek ook wel uit de serie die hij altijd met de NOS maakte, waarin hij de diepgang zocht in verhalen, de Tour Journeel. De sigaar en een klein drankje nooit ver weg.
Jean Nelissen overleed op 1 september 2010, maar zijn erfenis leeft voort in de koers. Zijn manier van vertellen, zijn passie en zijn drang om dieper te graven maken hem tot een van de iconen van de Nederlandse sportjournalistiek. Hij bracht wielrennen de huiskamer in, gaf het een gezicht, en zette de toon voor iedereen die na hem verslag deed van de Tour.
Hieronder nog het bericht van het overlijden van Jean, uitgesproken door Tom Egbers en met een ode door Mart Smeets