Hoe de vandaag (2 september) jarige Tom Steels voor altijd ‘Tom Bidon’ werd
Je kunt negen Touretappes winnen met je machtige sprintersbenen, ook nog eens twee in de Vuelta, viermaal nationaal kampioen worden, klassiekers als Gent-Wevelgem en de Omloop Het Volk op je naam schrijven, net als talloze etappes in rittenkoersen als Parijs-Nice en de ronden van Zwitserland, Oostenrijk en Luxemburg. En toch, telkens als je naam valt dwalen de gedachten van menigeen nog altijd, ook bijna drie decennia na dato, af naar dat ene moment in je carrière dat een vlaag van verstandsverbijstering de boventoon voerde. Dat een mengeling van frustratie en boosheid, aangevuurd door een even eerder aangemaakte adrenalinestoot, je in al je impulsiviteit iets buitengewoon doms liet doen.
Peter-olie-dom, zou een iets te corpulente acrobaat jarenlang tegen zijn clowneske kameraad zeggen als die weer eens iets deed dat verre van snugger was. Levensgevaarlijk was het in dit geval, bovendien. Die woorden zijn zelfs nog genuanceerd voor hetgeen Tom Steels flikt terwijl de finale van de zesde Touretappe van 1997 in volle gang is. Gefrustreerd door een onhandige manoeuvre van Frédéric Moncassin besluit de dan regerend Belgisch kampioen, te midden van een sprintend peloton, zijn bidon uit de houder te halen en die richting de Fransman te slingeren.
Dat Steels mis gooit en er geen massale valpartij plaatsvindt op de aankomstweg in Marennes mag gerust een mirakel genoemd worden. Vanzelfsprekend kan de Tourjury niet anders dan de Belg declasseren en vervolgens uit koers halen. Wat de affaire nog wat erger maakt, is dat Steels aanvankelijk geen enkele vorm van berouw toont en weigert zijn excuses aan te bieden – noem het een ‘Yeşilgöz-je avant la lettre’. In plaats daarvan spreekt hij vooral zijn onbegrip uit over het feit dat hij zijn biezen dient te pakken.
Jaren later, in 2017, reflecteert Tom Bidon, zoals zijn bijnaam in het peloton na het incident voor zijn verdere carrière zal luiden, nog eens van afstand op zijn veelbesproken daad. Aan Carl Berteele van Sporza onthult Steels zich voor die zesde etappe naar Marennes al enkele dagen als een opgekropt vat vol frustratie te hebben gevoeld. De benen waren weliswaar goed, niet voor niets had de sprintkopman van Mapei zes dagen voor de Tourstart het Belgisch kampioenschap gewonnen, nota bene na een knappe solo, zijn debuut in de grootste koers van het jaar was hem niet bepaald meegevallen.
In de eerste, de beste massale aankomst, aan het einde van etappe 1 tussen Rouen en Forges-les-Eaux, had Steels weliswaar alleen in Mario Cipollini zijn meerdere moeten erkennen, de volgende dagen was de Belg er niet aan te pas gekomen. Tot tweemaal toe zit de Mapei-renner volledig verkeerd gepositioneerd wanneer het peloton, als een stel dolle en op hol geslagen stieren tijdens het Spaanse San Fermín, een volgende massale aankomst voorbereidt. Terwijl andermaal Cipollini en diens landgenoot Nicola Minali de spurts, die de tweede en de vierde etappe beslissen, winnend afsluiten en met een ferme bos bloemen op het podium staan te zwaaien, reageert Steels zijn boosheid en teleurstelling af op de verzorger van zijn Belgische werkgever en op een ieder die het, niets vermoedend, gewaagd heeft zich net iets te dicht in de buurt van de verliezer te begeven. Dat de finale van de zesde etappe naar Marennes zo vlak is als een biljartlaken en dus een nieuwe kans op een massasprint biedt, geeft de ambitieuze Steels op dat moment nog enigszins houvast.
De spurt in de zilte zeelucht van de Golf van Biskaje zal het Waterloo van de Belg betekenen waar het de Tour van 1997 betreft. In het zicht van de finish verandert een rustig verlopen etappe in een ware orkaan. Er wordt volop gekwakt en gesmeten in het peloton en ook Steels krijgt een forse duw te verwerken, waardoor hij uit balans raakt. Een half scheldwoordenboek schiet door het hoofd van de Vlaming, die zich onmiddellijk realiseert opnieuw kansloos te zijn, als het gaat om het mee sprinten voor de dagzege. In een impuls besluit hij, handelend vanuit emotie in plaats van ratio, zijn frustratie af te reageren op boosdoener Moncassin door hem al rijdend met een drinkbus te bekogelen. Wonderwel glipt de bidon tussen alles en iedereen door en bereikt, zonder dat er iemand overheen kukelt, de stoeprand.
Het is niet het enige tumult die dag. Als de juryleden de videobeelden van de sprint terugkijken, komen ze al snel tot de conclusie dat ritwinnaar Erik Zabel een kopstoot heeft uitgedeeld om zich een weg naar voren te banen. Daarmee blijkt hij een van de aanstichters van alle chaos te zijn en heeft een domino-effect gecreëerd. Door de actie van Zabel kreeg Fabio Baldato een kwak en was het de Italiaan geweest, dus niet Moncassin zoals Steels dacht, die Tom Bidon per ongeluk een duw had gegeven.
De jury in Marennes is onverbiddelijk. Zabel wordt uit de uitslag gehaald en teruggezet naar de laatste plaats van het peloton, waardoor Jeroen Blijlevens onverwacht een etappezege in zijn schoot krijgt geworpen. De grootste verliezer van de dag is vanzelfsprekend Steels, die na zijn potje ‘oud-Vlaams drinkbus werpen’ zijn spullen kan pakken en naar huis moet.
Als BRTN-verslaggever Michel Wuyts hem kort na de finish voorhoudt dat een bidon in een dergelijke situatie een moordwapen is, antwoordt Steels koeltjes dat het in zijn optiek gewoon een plastic voorwerp is en blijft. Met die uitspraak wrijft de teleurgestelde renner nog even flink in de door hem veroorzaakte vlek. Pas twee decennia later, als Carl Berteele namens Sporza de hele boel nog eens oprakelt, kijkt Steels heel anders naar die middag in Marennes. Hij geeft aan destijds wel degelijk erg te zijn geschrokken van zijn eigen daad en nadien nimmer meer zijn kalmte te zijn verloren in een massaspurt. Het bewijs voor dat laatste is een jaar na het mislukte debuut al duidelijk zichtbaar in de Tour. In massale aankomsten staat er dan geen maat op Tom Steels, die in 1998 liefst vier sprintzeges boekt.