Foto Mike Knell
Toen de vandaag (5 oktober) jarige Rui Costa met het been ging lopen
Het begrijpen van de afloop van het wereldkampioenschap van 2013 vereist enige voorkennis. Alejandro Valverde en Joaquim Rodríguez mogen dan wel landgenoten zijn, de Spanjaarden zijn bepaald geen vrienden. Integendeel. De gevoelens die het tweetal voor elkaar koestert kun je gerust vergelijken met de manier waarop een milieuactivist en een directeur van een illegaal afval lozende multinational over elkaar denken.
Rijden Valverde en Rodríguez aanvankelijk enkele jaren samen in dienst van Caisse d’Epargne, waar laatstgenoemde zich volgens de interne hiërarchie immer moet schikken naar zijn jongere kopman, vanaf 2010 scheiden hun wegen zich. Valverde blijft zijn ploeg trouw, terwijl Rodríguez zich namens het Russische Katjoesja, net als zijn voormalige ploeggenoot, ontpopt tot veel-winnaar. Het levert een rivaliteit tussen beiden op, die in de Vuelta van 2013 al duidelijk zichtbaar wordt wanneer de ene Spanjaard de ander geen centimeter ruimte gunt en de kemphanen elkaar voortdurend counteren en in de wielen rijden.
De concurrentiestrijd is twee weken later op haar hoogtepunt als in het Italiaanse Florence om de regenboogtrui gestreden wordt en Valverde en Rodríguez voor een dag weer in hetzelfde tenue, dat van de Spaanse nationale selectie, aan de start staan. In de finale van de 272 kilometer lange en loodzware koers – meer dan een vijfde deel van de te rijden afstand loopt de weg omhoog – beroven de twee elkaar en daarmee hun thuisland van een haast zekere wereldtitel. Dankzij de twee vechtende honden gaat een derde ermee aan de haal. Niet Valverde of Rodríguez, maar Rui Costa staat aan het einde van de middag als winnaar op het podium. Aan weerszijden geflankeerd door een beteuterd kijkende Spanjaard.
In de stromende regen, die door een donker wolkendek over Florence wordt leeg gestort op zondag 29 september 2013, zorgen met name de Belgische knechten dat een omvangrijke favorietengroep samen is wanneer de bel luidt, ten teken van het ingaan van de slotronde. Zodra de helling naar Fiesole, de voornaamste scherprechter op de 16,6 kilometer lange omloop, voor de laatste maal opdoemt is het echter niet titelverdediger Philippe Gilbert die het hazenpad kiest, maar Rodríguez.
In eerste instantie weet Vincenzo Nibali te volgen, maar naarmate de weg verder omhoog loopt krijgt de Italiaan het zwaarder en moet hij de Spanjaard laten gaan. De winnaar van de dan meest recente editie van de Tour de France wordt enkele momenten later opgevist door Valverde en Costa. Gedrieën weten ze weer aan te sluiten bij Rodríguez. Op papier zitten de Spanjaarden in een zetel en lijkt de regenboogtrui hen nauwelijks nog te kunnen ontgaan. Valverde is immers veruit de snelste van het kwartet.
Die luxe biedt Rodríguez volop de mogelijkheid om aan te vallen. Blijft hij vooruit, dan is de wereldtitel binnen. Slagen Nibali en Costa er in de Spanjaard bij te halen, dan kan landgenoot Valverde de klus alsnog klaren en zijn explosiviteit tonen in het noodzakelijke sprintje. Wat kat-in-het-bakkie lijkt, wordt echter kat-in-de-zak. Na twee mislukte pogingen bewijst Rodríguez dat driemaal inderdaad scheepsrecht is en slaagt er in weg te rijden bij zijn medevluchters. De lichaamstaal van Nibali verraadt al snel dat er van hem niet veel meer verwacht moet worden, maar Costa springt in extremis achter de koploper aan. En wat doet Valverde? Niets! In plaats van op het wiel van de Portugees te duiken en zo de koppositie van zijn landgenoot te bewaken, laat de Spanjaard een gat vallen en geeft Costa een vrijgeleide om solo de achtervolging in te zetten.
De kapitale fout – bewust of niet, dat is na afloop de grote vraag – kost Spanje de titel. Op niet meer dan 600 meter van de aankomst voegt Costa zich bij de verbaasde Rodríguez. Die lijkt in eerste instantie de situatie nog uit te willen praten met zijn belager, maar de Portugees geeft geen krimp en toont vervolgens ondubbelzinnig dat hij na ruim zeven uur koers over net wat meer reserves beschikt. De regenboogtrui gaat mee naar Porto. Tot grote ontsteltenis van Rodríguez.
Vanzelfsprekend gaat hij verhaal halen bij zijn landgenoot, die, doordat hij Nibali klopt in het sprintje om de derde plaats, ook mee het podium op mag. Valverde verweert zich door te stellen dat hij simpelweg de kracht niet meer had om de versnelling van Costa te beantwoorden. Dat hij even later wel in staat bleek Nibali met ruime overmacht te kloppen in de strijd om het brons, maakt zijn excuus niet heel geloofwaardig. Sommige Spanjaarden zullen later aangeven Valverde tijdens het geven van zijn uitleg niet te hebben kunnen onderscheiden van het beroemde figuurtje dat – echt waar! – dienst doet als mascotte van het WK in Florence. Inderdaad, Pinokkio.
De keuze voor het houten jongetje, wiens neus groeit zodra hij liegt, is vooraf al een opvallende, aangezien de wielerwereld in 2013 maandenlang in de ban is geweest van Lance Armstrong en diens dopingbekentenissen na jaren van list en bedrog. Het gejokkebrok, zoals velen de verklaring van Valverde over zijn opmerkelijke rijden interpreteren, kan er ook nog wel bij. De Spanjaard heeft de schijn enorm tegen. Waterdicht bewijs is er niet, maar het is geen vreemde gedachtegang te veronderstellen dat hij landgenoot, maar bovenal aartsrivaal Rodríguez de regenboogtrui gewoonweg niet gunde.
‘Dan liever Costa wereldkampioen’, zou Valverde wel eens gedacht kunnen hebben. De Portugees is op dat moment zijn ploeggenoot bij Movistar, al is diens overstap naar Lampre aan het einde van het seizoen dan al publiekelijk bekend. Broedermoord of niet, net als bij een schooldiploma vol zesjes vraagt niemand later nog naar de details achter de wereldtitel. Behaald is behaald. De manier waarop doet er achteraf niet meer toe. De erelijst van het WK is ondubbelzinnig. Achter het jaar 2013 staat een Portugees vlaggetje, voorafgegaan door de naam Rui Costa.