Over de plotselinge verdwijning van de vandaag jarige Johan van der Velde
Zou de Italiaanse televisie in 1989 een eigen variant op het televisieprogramma Opsporing Verzocht hebben gehad – ‘Ricercato’ zou de titel vermoedelijk luiden – dan had de evenknie van Anniko van Santen de kijkers op 31 mei van dat jaar gevraagd uit te kijken naar ene Giovanni. Een wat slungelige man van in de dertig. Noord-Europees uiterlijk, vlassig bruin haar en vermoedelijk verkerend in een niet al te best humeur. Zo zou het signalement waarschijnlijk hebben geluid. De Giovanni in kwestie is geen Italiaan, maar een Nederlander. Johan heet hij eigenlijk.
Dankzij zijn langdurige verblijf in ‘de Laars van Europa’ in eerdere jaren is de Italiaanse verbastering van zijn voornaam in zijn directe omgeving al aardig ingeburgerd. En nu is Giovanni, of Johan dus, plotseling verdwenen. Weg. Foetsie. Als een dief in de nacht plotseling met de noorderzon vertrokken en niemand weet waarheen. Het is het moment waarop Opsporing Verzocht over het algemeen iemand van de plaatselijke politie voor de camera haalt om een chronologisch feitenbeeld te schetsen. Een dag voor zijn verdwijning is de persoon in kwestie nog gewoon op zijn werk verschenen. Omstreeks kwart voor twee ’s middags had Johan, geheel volgens plan, de tiende Giro-etappe gereden; een 36 kilometer lange tijdrit tussen Pesaro en Riccione. Niet dat hij heel erg zijn best had gedaan. Met een ruime achterstand op winnaar Lech Piasecki was de 168ste en laatste positie in de daguitslag zijn deel geweest. Daarna was Johan aangekomen in het Corallo-hotel, waar hij samen met zijn TVM-ploeg de nacht zou doorbrengen. Rond kwart voor vijf hadden getuigen hem nog een kop koffie zien drinken in de lobby, maar aan de eettafel had hij enkele uren later geschitterd door afwezigheid. Niet dat er direct alarmbellen waren afgegaan bij zijn ploeggenoten of de staf. Johan skipte het gezamenlijke avondeten wel vaker om zich even af te zonderen van alles en iedereen. Toen hij om half 1 ’s nachts echter nog altijd niet op zijn hotelkamer was, sloeg de paniek alsnog toe binnen TVM. In allerijl werd de politie van Riccione ingeschakeld. In steenkolen Engels had ploegleider Cees Priem doorgegeven wat hij enkele minuten eerder in het hotel had geconstateerd: ‘Johan van der Velde is missing…’
Nog geen jaar eerder was de Brabander halverwege het seizoen overgestapt van het Italiaanse GIS naar TVM. Na een succesvolle Giro, waarin Van der Velde voor de derde maal in zijn carrière de paarse trui van het puntenklassement had weten veilig te stellen en bovendien een hoofdrol speelde in de legendarische sneeuwetappe over de Gavia – overvallen door extreme kou moest Van der Velde in de afzink met bevriezingsverschijnselen van de fiets, waardoor hij de ritzege misliep – was hij kort voor de Tourstart verkast naar de Nederlandse ploeg. Daar hoopte men met het binnenhalen van een grote naam de directie van de Franse ronde te kunnen verleiden een wildcard toe te kennen, maar die hoop bleek ijdel. Al snel heeft Van der Velde spijt als haren op zijn hoofd van de tussentijdse transfer. Niet voor niets was hij in 1984 naar Italië uitgeweken. De manier van koersen en hoe de ‘tifosi’ omgaan met hun wielerhelden beviel hem er stukken beter dan hij gewend was in Nederland. ‘Giovanni’, zoals zijn ploegmaten bij eerst Metauro Mobili en vervolgens Vini Ricordi hem al snel liefkozend noemden, voelde zich er als een vis in het water. Weliswaar was hij na twee seizoen in Zuid-Europese dienst in 1986 kortstondig teruggekeerd onder de vleugels van zijn oude TI-Raleigh-ploegleider Peter Post, na een jaar bij diens Panasonic was Van der Velde alweer terug bij een volgend Italiaans team. Tot Cees Priem hem smeekte TVM te komen versterken in aanloop naar de Tour van 1988. Van der Velde ging overstag. Directeur Ad Bos maakte de benodigde afkoopsom over naar het management van GIS en de tussentijdse transfer was een voldongen feit.
Het mislopen van de wildcard om in Frankrijk te kunnen starten is al een valse start op zich, maar ook in de koersen die Van der Velde wel rijdt in het shirt van de transportverzekeringsmaatschappij komt hij niet goed uit de verf. Binnen enkele weken zijn de eerste haarscheurtjes in de relatie tussen renner en ploegleider zichtbaar. Als de Brabander dan ook nog met veel te weinig trainingskilometers in zijn bagage aan het volgende seizoen begint – naar eigen zeggen slokt zijn jonge gezin veel tijd op, boze tongen beweren echter dat Van der Velde in werkelijkheid liever op stap gaat dan met zijn sport bezig te zijn – dreigt de bom in een vroegtijdig stadium te barsten. Priem wil de renner, die in de TI-Raleigh-tijd enkele jaren zijn ploeggenoot was, liever helemaal niet meenemen naar de Giro, maar zijn geldschieter eist dat er een plaatsje in de selectie wordt vrijgehouden voor Van der Velde. Onder protest en na de uitdrukkelijke garantie van zijn pupil dat die een ritzege zal proberen te boeken, gaat Priem overstag. Verder dan een vijfde plek in de zesde etappe zal Van der Velde echter niet komen.
Vier dagen later krijgt hij in de tijdrit naar Riccione nota bene een vrijgeleide van zijn ploegleider om het rustig aan te doen. Hij mag zijn krachten sparen om later in de ronde alsnog voor dagsucces te kunnen gaan. De race tegen de klok zal het laatste Giro-optreden van ‘Giovanni’ blijken. De Nederlander is er klaar mee en wil weg. Zijn tijdrit is op een lijdensweg uitgedraaid en het hoofd staat niet langer naar koersen. Na een kop koffie in de hotellobby besluit Van der Velde zijn biezen te pakken en verdwijnt zonder overleg of toelichting. Een taxi pikt hem op bij de achteruitgang, brengt hem naar het dichtst bij zijnde vliegveld en enkele uren later zit Van der Velde thuis op de bank in Rijsbergen.
Niemand binnen TVM heeft weet van de opmerkelijke en vooral stille aftocht van de renner. Als zijn bed in het Corallo-hotel omstreeks middernacht nog steeds leeg is, besluit Priem alarm te slaan en de politie te bellen. Onmiddellijk doen de wildste geruchten de ronde, zeker als blijkt dat drie mysterieuze mannen bij de receptie naar Van der Velde zouden hebben geïnformeerd. De maffia zou de renner op de hielen zitten en een aanslag of een ontvoering hebben beraamd, waardoor hij hals over kop op de vlucht is geslagen. Priem gooit nog wat olie op het vuur door zich te laten ontvallen dat zijn pupil een steeds nerveuzere indruk maakte naarmate de etappe naar Riccione dichterbij kwam. De geruchtenmolen gaat alsmaar harder draaien. In enkele uren tijd worden de verhalen zo sterk als een beer. Een Italiaanse versie van Opsporing Verzocht inschakelen om ‘Giovanni’ boven water te krijgen blijkt echter niet nodig, zodra duidelijk wordt dat hij doodleuk thuis in Brabant zit. De Nederlander was er simpelweg klaar mee. Met de Giro. Met zijn ploeg. Met fietsen. Eigenlijk met alles. En TVM is klaar met hem. Door de merkwaardige heimelijke aftocht wordt de Nederlander op staande voet ontslagen. In de maanden nadien is Johan van der Velde nog wel een blauwe maandag profrenner, maar in feite heeft hij het peloton op 30 mei 1989 in Riccione al verlaten. Letterlijk via de achterdeur.
