De familievete tussen de vandaag (20 augustus) jarige Daniel Martin en Stephen Roche
De grootste successen van ‘uncle Stephen’ heeft Daniel Martin nooit met eigen ogen gezien. Kan ook helemaal niet. Als zijn oom, als eerste Ier ooit, in de zomer van 1987 de Tour de France wint, moet kleine Dan zijn eerste verjaardag nog vieren. Dat Stephen Roche datzelfde jaar al de Giro gewonnen heeft en zes weken na die Tourzege ook nog wereldkampioen zal worden, begrijpt zijn kleine neefje pas jaren later.
Niet dat die zich dan uitgebreid kan onderdompelen in de unieke prestaties van zijn oom. Iets als YouTube moet immers nog uitgevonden worden en op de spaarzame momenten dat er toevallig beelden op televisie worden vertoond, haasten Daniels ouders zich om van kanaal te veranderen of het toestel zelfs helemaal uit te zetten. Over ‘uncle Stephen’ en zijn prestaties wordt in huize Martin zelden tot nooit gesproken.
Heel af en toe waagt Daniel een poging er eens voorzichtig naar te informeren bij zijn ouders, maar hij vangt immer bot. De verstandhouding met de zo succesvolle oom is er een waar EO’s Bert van Leeuwen zijn limousine uit Het Familiediner, het televisieprogramma waarin de presentator tracht eeuwig slepende familievetes de wereld uit te helpen, alvast voor warm zou laten draaien. Pas als hij iets ouder is en zelf zijn eerste kilometers op een racefiets achter de rug heeft, krijgt Daniel eindelijk te horen waar dat oude zeer nou eigenlijk precies vandaan komt en waarom alleen al de naam Stephen Roche, laat staan diens palmares, een jarenlang doodgezwegen taboe is binnen de familie Martin.
Als jonge, talentvolle renners komen Roche en Daniels vader Neil Martin elkaar rond 1980 veelvuldig tegen. Niet dat ze voor dezelfde ploeg uitkomen of teamgenoten zijn in een nationale selectie. Roche is Iers en Martin een Brit. Desondanks lijken ze wel kortstondig hetzelfde carrièrepad te volgen. Dat loopt in die tijd, zoals voor veel aanstormende Engelstalige talenten, via Frankrijk.
Amateurrenners met uitzicht op een loopbaan als beroepsrenner steken vaak het Kanaal over om zich aan te sluiten bij Franse ploegen, die in zekere zin het voorportaal zijn naar een profcontract. Ook Roche en Martin zetten, onafhankelijk van elkaar, die stap en dat is waar het mis gaat. De Brit is aanvankelijk een grotere belofte dan de latere winnaar van de Tour, de Giro en het wereldkampioenschap en verkast een jaar eerder naar het Europese vaste land. Saillant detail: inmiddels heeft de dan 20-jarige Neil verkering gekregen met Maria Roche. Inderdaad, de zus van.
Kort samengevat komt het er op neer dat de Fransen toch net wat minder onder de indruk zijn van de prestaties van Martin. Als na diens eerste Europese jaar Stephen Roche in beeld komt bij het amateurteam en er wordt vastgelegd, moet uitgerekend de jonge Brit plaatsmaken voor zijn Ierse leeftijdsgenoot. Het is het begin van een Koude Oorlog tussen de twee. Martin vindt dat zijn zwager onvoldoende zijn best heeft gedaan bij de leiding om hem voor de ploeg te behouden. Roche riposteert die aantijging door te stellen dat Neil dan maar harder had moeten fietsen en dat hij als nieuwkomer niet in de positie was om andermans plek veilig te stellen. Het zet de verhoudingen binnen de familie Roche-Martin op scherp.
‘Uncle Stephen’ zal uitgroeien tot een van de absolute wereldtoppers in het peloton, waardoor de factoren jaloezie en afgunst nog wat olie op het vuur gooien. Als Maria en Neil vol trots aanschouwen dat zoonlief Daniel in 2007 lijkt te gaan slagen in datgene dat zijn vader nimmer lukte, een profcontract bemachtigen, is Roche er als de kippen bij om publiekelijk nog even wat oude koeien uit de sloot te halen en in de inmiddels ruim twintig jaar oude wonde te peuteren. Iets dat een kampioen niet geheel waardig is en vooral ingegeven zal zijn door angst.
De oneindig lijkende erelijst van Sean Kelly ten spijt, er is vooralsnog maar een Ierse renner die ooit de Tour won. Hetzelfde geldt voor de Giro en het WK en Roche voltooide die Triple Crown dan ook nog eens in één seizoen. De vrees om in een van die prestaties geëvenaard te zullen gaan worden door zijn kleine neefje is een logische verklaring voor het feit dat ‘uncle Stephen’, aan de vooravond van het Ierse uitstapje dat de Giro in 2014 maakt – na een Grande Partenza in het Noord-Ierse Belfast is de finish van de derde etappe getrokken in Dublin – de pers en, via hen, het publiek er nog even fijntjes op wijst dat Daniel eigenlijk helemaal geen Ier is. Hij is een Brit, net als zijn vader.
En volgens ‘ome Roche’ had hij alleen maar de nationaliteit van zijn moeder aangenomen, omdat hij als lid van de Ierse nationale selectie een grotere kans kreeg op een profbestaan. De concurrentie is er minder moordend dan in Groot-Brittannië, waar het niveau, mede dankzij de prestaties van veel renners op de baan, een stuk hoger ligt. Daniel zelf had eerder juist te kennen gegeven zich zijn hele leven meer Ier dan Brit te voelen en trots te zijn op de letters IRL, die sinds 2006 in zijn paspoort prijken. Dat was de werkelijke reden van zijn keuze om van nationaliteit te wisselen.
Tips en adviezen van ‘uncle Stephen’ heeft Daniel zijn gehele profcarrière lang dan ook nimmer gehad. Zijn oom hield die voorbehouden aan diens eigen zoon, Nicholas. Ondanks dat Roche jr. bepaald geen slecht renner is geweest, weegt zijn uiteindelijke erelijst in de verste verte niet op tegen die van Daniel Martin. De Tour, de Giro en het wereldkampioenschap heeft hij geen van drieën gewonnen, maar op zijn palmares prijken wel ritzeges in alle drie de grote rondes en met Luik-Bastenaken-Luik en de Ronde van Lombardije liefst twee monumentale klassiekers. Dat kan ‘uncle Stephen’ niet zeggen.
Heel stiekem, als zijn oom zich in de media weer eens lichtelijk neerbuigend heeft uitgelaten over zijn neefje, kijkt Daniel op YouTube nog wel eens naar de ontknoping van Luik-Bastenaken-Luik in 1987. Zelf was hij toen een baby van amper acht maanden oud. Ome Roche reed er in gezelschap van Claude Criquielion de slotkilometer in, maar de twee keken zo lang en zo uitgebreid naar elkaar dat ze Moreno Argentin niet zagen oprukken vanuit de achterhoede. ‘In extremis’ klopte de Italiaan de beide treuzelaars. Een uitgelezen kans ging om zeep. In tegenstelling tot Daniel Martin heeft zijn ‘uncle Stephen’ nooit een van de vijf wielermonumenten weten te winnen.