Hoe de vandaag (1 september) jarige Franco Bitossi zijn ‘gekke hart’ overwon
‘Cuore matto’. De Italiaanse woorden betekenen vertaald naar het Nederlands zoiets als ‘het gekke hart’. Het had zomaar een titel kunnen zijn van een film van de markante en veel gelauwerde regisseur Federico Fellini, die in de jaren ’50, ’60 en ’70 van de vorige eeuw meermaals met een Oscar werd onderscheiden voor zijn cinematografische hoogstandjes. Dat is het echter niet. ‘Cuore matto’ is de bijnaam van Franco Bitossi. En dan niet omdat de Italiaan, als was hij een voorloper van Mario Cipollini, de harten van menig aanbidster op hol brengt. Nee, het heeft alles te maken met een handicap waar Bitossi het leeuwendeel van zijn carrière mee te kampen heeft. Het hart van de renner slaat geregeld onverwacht op hol.
Over de achterliggende oorzaak breken artsen en specialisten zich jarenlang het hoofd. Bitossi doorstaat de medische tests en keuringen elk wielerseizoen met verve, dus wordt al snel gewezen naar spanning en stress als voornaamste redenen voor het feit dat het hart van de renner regelmatig met hem op de loop gaat en, vergelijkbaar met een typiste die stevig door tikt, op bepaalde momenten liefst 220 slagen per minuut bedraagt.
Vanzelfsprekend heeft Bitossi zijn cardioloog gevraagd hoe te handelen als zijn hart hem weer eens in de steek laat. ‘Rust even. Onderbreek de inspanning, zodat de hartslag een normaler ritme kan vinden’, luidde het even logische als begrijpelijke advies. Het zorgt ervoor dat Bitossi soms, precies op het moment dat de koers ontbrandt, noodgedwongen zijn fiets naar de kant van de weg stuurt en halt houdt. Enkele tientallen tellen onderbreekt hij zijn inspanning om zijn ‘cuore matto’, zijn ‘gekke hart’, even rust te gunnen en het ritme waarin het bloed door zijn aderen wordt gepompt iets te verlagen. Om zich niet veel later weer in het zadel te hijsen en de achtervolging op het peloton of een aantal koplopers in te zetten, in de hoop dat de onderbreking hem niet te veel tijd gekost heeft om de aansluiting te kunnen hervinden en hij nog mee kan doen om de winst.
De vreemde en voor zowel renner als naaste omgeving beangstigende situatie doet zich meermaals voor. In de Ronde van Lombardije van 1967, bijvoorbeeld. De als ‘koers van de vallende bladeren’ bekend staande najaarsklassieker is nog maar net op gang gekomen als Bitossi niet alleen zijn hartslag in hoog tempo voelt toenemen, het lijkt alsof een onzichtbare hand hem bij zijn strot grijpt en zijn luchtpijp langzaam dicht drukt, waardoor hij geen zuurstof krijgt. Voor iemand wiens stokkende ademhaling en plotseling opkomende hartproblemen mogelijk veroorzaakt worden door stress of een paniekaanval, acteert Bitossi uitermate kalm. Geheel volgens voorschrift van zijn artsen knijpt hij in de remmen en houdt een minuutje halt langs de kant van de weg.
De Italiaan haalt een paar keer diep adem en blaast de geïnhaleerde lucht enkele seconden later weer uit. Het moment van ontspanning zorgt er voor dat zijn hartslag als vanzelf een normaler ritme begint aan te nemen. Ook dan zou menigeen alsnog het zekere voor het onzekere nemen, de rondearts of ploegleiderswagen ontbieden en, in elk geval voor die dag, de strijd staken. Bitossi doet echter precies het tegengestelde. Voor de start hadden zijn benen goed gevoeld en tot kort voor zijn hartproblemen had ‘cuore matto’ het gevoel zich met gemak te kunnen meten met Eddy Merckx, Raymond Poulidor en Jan Janssen; stuk voor stuk renners die zich tot het favorietengilde in Noord-Italië mogen rekenen.
Enigszins op adem gekomen en met een minder heftige hartslag, tilt Bitossi zijn lijf weer in het zadel en zet de achtervolging in op de groep koplopers, waar hij tot een minuutje eerder deel van uitmaakte, maar die hij door zijn gedwongen pauze heeft moeten laten gaan. Ondanks dat het peloton met alle grote namen terugkeert aan kop van de koers, trekt de renner met het ‘gekke hart’ even later opnieuw ten strijde. Langs de boorden van het Comomeer is hij een van de initiatiefnemers van een volgende ontsnapping. Ditmaal laten Merckx, Poulidor, Janssen en de meeste andere kanshebbers zich niet ringeloren en sluiten aan bij wat een omvangrijke kopgroep zal worden.
Als Bitossi even later opnieuw naar de kant van de weg stuurt, stokt bij menig toeschouwer kortstondig de adem. Is de Italiaan weer overvallen door zijn eigen hart? Nee, ditmaal is het een lekke band dat zijn winstkansen probeert te ondermijnen. Bitossi laat zich er niet door uit het veld slaan. Met zekerheid is het niet te zeggen en in interviews na afloop van de Ronde van Lombardije van 1967 is er niets over terug te vinden, maar je zou toch voorzichtig mogen stellen dat in het hoofd van ‘cuore matto’, terwijl hij zich uit alle macht inspant om de aansluiting met de kop te herstellen, spoken en demonen vechten om wie het meest vreselijke doemscenario weet te schrijven. Bitossi vertoont echter geen enkel teken ook maar enigszins te vrezen voor een nieuwe noodstop als gevolg van zijn hartkwaal.
Uit alle macht pedalerend toont hij feilloos aan waarom hij ook nog een andere bijnaam draagt. Op deze is hij vele malen trotser. ‘Falena’, wordt Bitossi ook wel genoemd. ‘Nachtvlinder’ betekent het. Vanwege zijn soepele tred, die het doet lijken alsof het urenlang rondmalen van de pedalen een vederlicht en ogenschijnlijk moeiteloos karwei is. Met speels gemak rijdt Bitossi naar een klinkende overwinning. Na een succesvolle achtervolging sluit hij niet alleen opnieuw aan bij de kopgroep, in gezelschap van enkele anderen springt hij onmiddellijk achter de even eerder ontsnapte Michele Dancelli aan.
Bitossi haalt zijn landgenoot bij, schudt zijn metgezellen vervolgens een voor een af en bereikt met een halve minuut voorsprong op Gimondi, Poulidor en de rest van zijn rivalen de finish in Como. Ondanks zijn merkwaardige hartprobleem en de daardoor veroorzaakte noodstop wint ‘cuore matto’ – de bijnaam is afgeleid van de gelijknamige hit van de Italiaanse zanger Little Tony – met overmacht de Ronde van Lombardije van 1967. Het is een van de liefst 171 zeges die Franco Bitossi, geenszins gehinderd door zijn handicap, weet te boeken.
