Toen de vandaag (8 augustus) jarige Axel Merckx iets deed wat vader Eddy nooit lukte
Zoals Jordi Cruijff meer EK-wedstrijden en -doelpunten op zijn naam heeft staan dan zijn veel succesvollere vader Johan en André Hazes junior, in tegenstelling tot senior, wél kan zeggen dat hij tijdens zijn leven een nummer 1-hit scoorde in de Nederlandse Top 40, heeft ook Axel Merckx iets gepresteerd dat zijn vader nimmer is gelukt. Eddy slaagde er namelijk nooit in een Olympische medaille te bemachtigen.
Oké, de Kannibaal kreeg slechts één enkele kans, want in de tijd dat hij op de fiets zat was het wielrennen op de Zomerspelen uitsluitend voorbehouden aan renners met een amateurlicentie. Profs waren automatisch uitgesloten van deelname. Die regel, die pas vanaf 1996 zou worden losgelaten, zet een streep door meerdere mogelijke Olympische deelnames van senior. 1965 is immers het jaar dat de Belgische veel-winnaar zijn debuut maakt in het profpeloton, waardoor hij automatisch niet naar Mexico Stad (1968), München (1972) en Montreal (1976) hoeft af te reizen.
Ten tijde van de Spelen van 1960 in Rome is Eddy nog maar vijftien jaar jong, dus Tokyo, in 1964, is zijn enige kans op een Olympische plak. Alsof hij een voetballer is die onder hoge druk een strafschop moet benutten in een belangrijke finale, te midden van een kolkende menigte, en vervolgens naast schiet, slaagt hij er dat jaar niet in zo’n felbegeerde medaille mee terug naar huis te nemen. Eddy wordt ‘slechts’ twaalfde in de Japanse hoofdstad.
Dat er toch een Merckx op het Olympisch podium een medaille krijgt omgehangen, is volledig toe te schrijven aan zoon Axel. Vier decennia nadat zijn vader diens kans op een plak niet benutte, schiet Merckx junior wel raak. Met zijn bronzen medaille dicht hij de enige open plek op de erelijst van Eddy.
Als 144 renners op zaterdag 14 augustus 2004 op het punt staan de 211 kilometer lange wegwedstrijd in Athene aan te vangen, heeft de brandende zon de Griekse hoofdstad al enkele uren in een kokend hete sauna veranderd. Liefst 41 graden wijst de thermometer aan, als even na het lunchuur het startschot wordt gelost.
Olympisch debutant is Axel niet. Doordat de Spelen sinds 1996 opengesteld zijn voor profrenners, had de Belg in 2000 in Sydney zijn land al mogen vertegenwoordigen en was met een keurige twaalfde plek op zak teruggevlogen naar deze kant van de aardbol. Het parcours in Athene ligt hem op voorhand vele malen beter dan dat in Australië. Bovendien is Merckx junior in een goede vorm uit de Tour gekomen en, in tegenstelling tot veel andere renners, deert het warme en benauwde Zuid-Europese zomerweer hem relatief weinig.
Het maakt dat Axel met ambities aan de start verschijnt. Kopman van de Belgische ploeg is hij weliswaar niet, die rol heeft bondscoach José De Cauwer aan Peter Van Petegem toebedeeld, maar Merckx heeft, evenals jong talent Philippe Gilbert, een beschermde rol gekregen. Het zijn stuk voor stuk ingrediënten voor een recept dat naar een succesvol baksel zou kunnen leiden. De kers, die met terugwerkende kracht op de taart gezet mag worden, is het sms-je dat Axel kort voor de start krijgt.
Het Belgische wielermagazine Bahamontes, dat de Olympische wegwedstrijd van 2004 enkele jaren geleden reconstrueerde en daarbij vooral focuste op de prestatie van Eddy’s zoon, diepte op dat Sabrina Merckx haar broer er, bij wijze van extra motivatie, die ochtend nog even fijntjes op wees dat het enige hiaat binnen de gelauwerde familie een Olympische medaille is. Diezelfde dag werkt Axel de omissie weg.
Als er een prijs voor de meest strijdlustige renner zou zijn uitgereikt op die snikhete zaterdag in Athene, was Merckx er zeker voor in aanmerking gekomen. De Belg maakt een ijzersterke indruk en trekt in gezelschap van Kurt-Asle Arvesen, Luca Paolini en Frank Høj op twee ronden van het einde ten aanval. Zodra het kwartet weer wordt ingelopen door een grote favorietengroep, leidt Paolo Bettini de finale in.
De zowaar in een wit tricot gehulde Italiaan – vanwege de warmte hebben de ‘azzuri’ hun kenmerkende blauwe tenues voor een dag ingeruild voor witte koerstruitjes, die de zonnestralen weerkaatsen in plaats van ze juist te absorberen, waardoor de temperatuur van een rennerslijf in volle inspanning nog wat verder zou oplopen – snelt er in de voorlaatste ronde, in gezelschap van Sérgio Paulinho, vandoor. Geen van de andere favorieten kan volgen. Merckx evenmin.
Of de Belg nog even bij moet komen van zijn eerder geleverde inspanningen, of inzet op een achtervolgingspoging van een van de andere kanshebbers op eremetaal, doet er achteraf niet toe. Feit is dat de latere winnaars van goud en zilver gevlogen zijn. Definitief. Er valt echter nog een derde medaille te verdienen en Merckx voelt zich, wanneer de slotkilometers aanbreken, nog altijd goed in de hete Griekse hoofdstad.
Met de hulp van landgenoot Van Petegem, die de hitte veel minder goed kan hebben en al vroeg in koers heeft besloten zijn eigen kansen opzij te zetten ten faveure van die van Merckx, bereidt hij een aanvalspoging voor. Op vijf kilometer van de aankomst plaatst hij zijn demarrage. De afstand tot de meet is te kort om Bettini en Paulinho nog bij te kunnen halen, maar niet te lang om solo vol te houden. Terwijl vader Eddy in de commentaarcabine van Sporza volop meeleeft, levert zijn zoon de inspanning van zijn leven. Zou er op dat moment een roze olifant prominent zichtbaar zijn geweest op de Akropolis, dan was die vertoning volledig aan Merckx voorbij gegaan, zo diep zit hij in zijn focus.
De achtervolgers komen in de slotfase nog akelig dichtbij, maar hij houdt knap stand. Nipt, weliswaar. Maar dat maakt niet uit. Het brons is binnen. Met een opgeheven rechterarm die uitmondt in een gebalde vuist, viert de Belg kort voor het overschrijden van de aankomstlijn zijn prestatie. Veertig jaar na de mislukte poging van vader Eddy zorgt zoon Axel ervoor dat er alsnog een Olympische plak in de familie Merckx terechtkomt.